Συμπληρώνονται 73 χρόνια αυτό τον Φεβρουάριο από την ημέρα που η Βάρκιζα εισήλθε μόνιμα στο πολιτικό λεξιλόγιο της χώρας, ως τοπωνύμιο με ένα πλήθος συνδηλώσεων, αρνητικών κυρίως.
Μετά τη στρατιωτική ήττα του ΕΑΜ κατά τη μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβριο του 1944, στον απόηχο της απελευθέρωσης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, οι διαπραγματεύσεις συνθηκολόγησης μεταξύ των νικητών που ήταν οι εκπρόσωποι του παλιού πολιτικού κόσμου, και των ηττημένων που ήταν το εαμικό στρατόπεδο, συγκλήθηκαν στη βίλα του βιομήχανου Πέτρου Κανελλόπουλου, που κατοικείται μέχρι σήμερα και βρίσκεται στη συμβολή της σημερινής λεωφόρου Βάρης με την οδό Καλύμνου.
«Παρά την Βάρκιζαν»
Το ιστορικό παράδοξο είναι ότι παρόλο που το κτήμα Κανελλόπουλου βρίσκεται στη Βάρη και συγκεκριμένα ανάμεσα στις περιοχές που ονομάζονταν – ήδη από τότε – Βλάχικα αλλά και Άνω Λαθούριζα όπως θυμούνται οι παλαιότεροι, το ντοκουμέντο που υπέγραψαν εντός της ευρύχωρης οικίας οι μέχρι τότε αντιμαχόμενες πλευρές ονομάστηκε «Συμφωνία της Βάρκιζας».
Δεν πρόκειται για κάποια κατοπινή επινόηση των ιστορικών. Κατά την έναρξη της διάσκεψης, όπως καταγράφηκε στο φύλλο του Σαββάτου 3 Φεβρουαρίου 1945 της εφημερίδας Ελευθερία, όπως και σε όλο τον Τύπο της εποχής, οι συντάκτες που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες των συνομιλιών γράφουν ότι μετέβησαν «παρά την Βάρκιζαν», κάτι που αποτυπώνεται από τότε σε όλους τους σχετικούς τίτλους και κείμενα.
«Εις την παρά την Βάρκιζαν έπαυλιν του Πέτρου Κανελλόπουλου, μονήρη και ερημικήν όπως το οίκημα του Λιβάνου έγινε χθες την νύκτα η πρώτη συνάντησις των εκπροσώπων του ΕΑΜ με την κυβέρνησιν», ξεκινά το ρεπορτάζ.
Παρόλο που η Βάρκιζα στην πραγματικότητα απέχει περίπου 3 χιλιόμετρα από το σημείο αυτό και δεν είναι καν ορατή, ουδείς από τους επισκέπτες κατέγραψε το πραγματικό τοπωνύμιο της περιοχής, που ήταν φυσικά η Βάρη. Σε διοικητικό επίπεδο η Βάρη συστάθηκε ως κοινότητα ήδη από το 1929 και η Βάρκιζα υπήρξε ανέκαθεν οικισμός της. Σύμφωνα με τον Χρήστο Γούλα, τον άνθρωπο που ίδρυσε την πρώτη ταβέρνα στα Βλάχικα το 1963, «η Βάρη γι’ αυτούς ήταν ανύπαρκτη, ένα χωριό όπου αν περνούσες το βράδυ σε κυνηγούσαν τα σκυλιά». Στην περιοχή γύρω από τη βίλα Κανελλόπουλου όπως θυμάται από τα παιδικά του χρόνια, δεν υπήρχαν παρά μόνο μαντριά με πρόβατα, βοσκοτόπια, λίγα αμπέλια και τα κονάκια των Σαρακατσαναίων.
Η Βάρκιζα αντίθετα ήταν το κοσμοπολίτικο επίνειο της περιοχής, στο οποίο τα καλοκαίρια συνέρρεαν οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου. «Τις Κυριακές τα χρόνια εκείνα περνούσαν 10 δρομολόγια λεωφορείου για τη Βάρκιζα», θυμάται ο Χρήστος Γούλας. «Φυσικά, στις πινακίδες των λεωφορείων έγραφε μόνο Βάρκιζα, ποτέ Βάρη», συμπληρώνει.
«Η Βάρη ήταν μεν γεωγραφικά διακριτή, αλλά ήταν κοινωνικά αόρατη», όπως επιβεβαίωσε αυτή την εκτίμηση μιλώντας στον «Δημοσιογράφο» και ο εμπειρογνώμων του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης σε θέματα τοπικής ιστορίας, Χρήστος Διονυσόπουλος. Το πολυτελές οίκημα μπορεί να βρισκόταν στη γειτονιά των βοσκών και κτηνοτρόφων αλλά δεν ανήκε στον κόσμο τους. Η κοντινή Βάρκιζα ήταν πιο ταιριαστή στο κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο των ιδιοκτητών του κτήματος το οποίο προφανώς με μια γεωγραφική «έλξη» μετατοπίστηκε τοπωνυμικά προς τη θάλασσα.
Η βίλα τότε και σήμερα
Το 1945 δεν υπήρχε τηλεόραση, υπήρχε όμως η ανάγκη του κοινού να μάθει τις σκηνικές λεπτομέρειες σε ένα ιστορικής σημασίας πολιτικό γεγονός.
Γι’ αυτό και το ρεπορτάζ της εφημερίδας Ελευθερία για την εκκίνηση των διαπραγματεύσεων είναι περιγραφικό σε βαθμό ασυνήθιστο για εφημερίδα σήμερα: «Εις την αίθουσαν της διασκέψεως εισήλθον πρώτοι οι κυβερνητικοί αντιπρόσωποι. Έλαβον θέσιν εις ένα παραλληλεπίπεδον τραπέζι καλυπτόμενον από απλούν έγχρωμον τραπεζομάνδηλον και περιστοιχιζόμενο από αναπαυτικά καθίσματα. Εις την γωνία αι αναλαμπαί ενός τζακιού προσέδιδον μίαν συμβολικήν ίσως θαλπωρήν εις την ατμόσφαιραν» γράφει μεταξύ άλλων ο ανώνυμος δημοσιογράφος.
Όπως μαθαίνουμε από τους σημερινούς ιδιοκτήτες του κτήματος, η οικογένεια Κανελλόπουλου χρησιμοποίησε τη βίλα ανελλιπώς ως οικία μέχρι την πώλησή του, το 1987. Η εξωτερική όψη της βίλας σήμερα είναι ίδια με αυτήν του 1945, ωστόσο το δωμάτιο όπου εμφανίζονται οι αντιπρόσωποι να μονογράφουν τα έγγραφα δεν υπάρχει σήμερα στην τότε μορφή του.
Το ερώτημα γιατί επιλέχθηκε η συγκεκριμένη τοποθεσία για τη διεξαγωγή των συνομιλιών, είναι ακόμη ανοιχτό σε ερμηνείες. Ο ιστορικός Γιώργος Μαργαρίτης στο έργο του για την Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου αποδίδει την επιλογή του κτήματος Κανελλόπουλου στις «διαπραγματευτικές τεχνικές των Άγγλων», που 8 μήνες πριν είχαν οργανώσει τη Διάσκεψη του Λιβάνου για το σχηματισμό μιας εθνικής ενωτικής κυβέρνησης σε ένα απομονωμένο ξενοδοχείο και υπό καθεστώς πλήρους απομόνωσης των αντιπροσώπων.
πηγή:
